เนื่องจากความต้องการบริโภคเนื้อโคในตลาดมีจำนวนมากขึ้นทุกวัน โดยเฉพาะในตลาดล่าง ซึ่งไม่ต้องการบริโภคเนื้อโคคุณภาพดีนัก การเลี้ยงขุนโคมันเหมาะสำหรับเป็นอาชีพเสริมแก่เกษตรกร เป็นวิธีการเลี้ยงโคเพื่อผลิตเนื้อคุณภาพต่ำ โดยใช้เวลาเลี้ยงสั้น ประมาณ 2-4 เดือน ใช้พื้นที่ในการเลี้ยงดูน้อย สามารถนำวัสดุเหลือใช้จากระบบไร่นามาใช้เป็นอาหารเลี้ยงโคได้ทำให้ต้นทุนในการเลี้ยงต่ำ เหมาะสำหรับเป็นอาชีพเสริมแก่เกษตรกร
เงื่อนไขความสำเร็จ
- แหล่งที่เลี้ยงต้องอยู่ใกล้แหล่งพันธุ์โคที่จะนำมาใช้ขุน อาทิตลาดนัดชายแดน และมีตลาด รับซื้อโคขุนที่ชัดเจน
- ต้องอยู่ใกล้แหล่งพืชอาหารหยาบราคาถูก หรือแหล่งวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรที่จะนำมาใช้เป็นอาหารขุนโค
- ต้องมีเงินทุนสำรองเพียงพอสำหรับใช้ในการจัดหาพันธุ์โคและอาหารเลี้ยงโค
เทคโนโลยีและกระบวนการผลิต
- พันธุ์โค
พันธุ์โคขุนมันที่ใช้ขุน ส่วนใหญ่จะเป็นโคเนื้ออายุมาก หรือโคใกล้ปลดระวางส่วนใหญ่จะเป็น สายพันธุ์ลูกผสมโคเนื้อพันธุ์ต่างๆ หรือโคพื้นเมือง- อาหารและการให้อาหาร
การขุนโคมันจะเลี้ยงด้วยหญ้าหรือวัสดุเหลือใช้ทางเกษตร โดยให้กินอย่างเต็มที่ หรือ อาจเสริมด้วยอาหารข้น วันละ 1-2 กิโลกรัมต่อตัว หากต้องการเร่งการเจริญเติบโตหรือต้องการเพิ่มน้ำหนัก - โรงเรือนและอุปกรณ์
โดยทั่วไปโรงเรือนอาจทำแบบง่ายๆ ใช้วัสดุราคาถูกที่มีในท้องถิ่น หรือใช้วิธีปรับปรุงซ่อมแซมโรงเรือนที่มีอยู่เดิมตามสภาพโดยไม่ต้องลงทุนมากนัก ควรมีหลังคาให้สามารถคุ้มแดด คุ้มฝนได้ขนาดของคอกขุนควรมีขนาดพอดีกับโคที่เลี้ยงขุน - การจัดการเลี้ยงดู
ควรเริ่มด้วยการซื้อโคเนื้ออายุมาก หรือโคใกล้ปลดระวางมาเลี้ยง ดำเนินการถ่ายพยาธิและทำการฉีดวัคซีนป้องกันโรคที่อาจเกิดขึ้น อาทิ โรคคอบวม โรคปากและเท้าเปื่อย เป็นต้น เลี้ยงขุนในคอกให้อาหารหยาบหรือวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรเป็นหลัก ยกเว้นถ้าโคมีสภาพไม่สมบูรณ์อาจต้องเสริมด้วยอาหารข้น ใช้เวลาในการขุนประมาณ 2-4 เดือน แล้วแต่สภาพความสมบูรณ์ของโคขุนให้รูปร่างโคดูมีสภาพแข็งแรงมีเนื้อมีหนังแล้วจำหน่ายให้ผู้ซื้อหรือโรงฆ่าต่อไป
- อาหารและการให้อาหาร
ต้นทุนและผลตอบแทน
ต้นทุนส่วนใหญ่จะเกิดจากค่าพันธุ์โค ค่าอาหาร และเวชภัณฑ์จะมีต้นทุนประมาณตัวละ 15,000-18,000 บาท ส่วนผลตอบแทนจะได้จากการจำหน่ายโคขุนมันในราคาตัวละ18,000-20,000 บาท ทั้งนี้ ต้นทุนและผลตอบแทนจากการเลี้ยงจะเปลี่ยนแปลงไปตามแหล่งที่เลี้ยงพันธุ์โค อาหารสัตว์ วัตถุดิบที่ใช้ในการเลี้ยง ราคาโคที่ตลาดรับซื้อ ขนาดการผลิต ดังนั้น ก่อนการตัดสินใจเลี้ยงจำเป็นต้องศึกษาข้อมูลและรายละเอียดให้ชัดเจนเสียก่อน
